उत्तराखंड : उत्तराखंडमधील उत्तरकाशी येथे ढगफुटी आणि पुरामुळे मृतांचा आकडा ६ वर पोहोचला आहे. धाराली गावात बचावकार्य युद्धपातळीवर सुरू आहे. १९० लोकांना सुरक्षित बाहेर काढण्यात आलं आहे. गाव सर्व बाजूंनी पाणी आणि दलदलीने भरलं आहे. या मोहिमेसाठी लष्कर, आयटीबीपी, एसडीआरएफ आणि स्थानिक लोकांसह श्वानही तैनात करण्यात आले आहे. श्वान मलब्याखाली अडकलेल्या नागरिकांचा शोध घेणार आहेत. आहेत जेणेकरून ढिगाऱ्यातून मृतदेह काढून त्यांची ओळख पटवता येईल.

बचाव मोहिमेदरम्यान, श्वान म्हणजेच स्निफर डॉग्सद्वारे बेपत्ता लोकांना शोधण्याचा प्रयत्न केला जाईल. या श्वानांची सुंगण्याची क्षमता प्रचंड आहे. मात्र हे श्वान ढिगाऱ्यात किती खोलवर वास घेऊ शकतात आणि मृतदेह शोधू शकतात .

स्निफर डॉग्सची खासियत म्हणजे त्यांची सुंगण्याची क्षमता. त्यांना प्रशिक्षण देऊन त्यांना आणखी शक्तिशाली बनवले जाते. स्निफर कुत्र्यांमध्ये सुमारे ५० कोटी वास घेणारे रिसेप्टर्स असतात, तर मानवांमध्ये सुमारे ५० लाख रिसेप्टर्स असतात. त्यांना या क्षमतेचा वापर करून प्रशिक्षित केले जाते. त्यांना वेगवेगळे वास ओळखण्याचे प्रशिक्षण दिले जाते. कोकेनच्या वासाप्रमाणे, मानवांचा वास, टीएनटी. वास ओळखल्यानंतर, ते बसतात, पंजा मारतात किंवा भुंकतात जेणेकरून ते सूचित करतील.

स्निफर डॉग्सना संशयास्पद ठिकाणी नेले जाते. ते वास घेतात आणि जर त्यांना परिचित वास ओळखला तर ते एक विशेष प्रकारचा सिग्नल देतात. यानंतर, तज्ज्ञांची टीम कामाला लागते. स्निफर कुत्र्यांच्या टीममध्ये, जर्मन शेफर्ड, लॅब्राडोर, बेल्जियन मॅलिनॉइस आणि कॉकर स्पॅनियल जाती खूप सक्रिय, चपळ आणि बुद्धिमान मानल्या जातात.

साधारणपणे, त्यांच्याकडे मऊ मातीत ५ ते ६ फूट खोलीपर्यंत मृतदेह वास घेण्याची क्षमता असते. ते वाळू किंवा सैल मातीत ३ ते ४ फूट आणि बर्फात १० फूट पर्यंत वास घेऊ शकतात. तथापि, पाण्याच्या बाबतीत त्यांची वास घेण्याची क्षमता जास्त नसते. अशा अनेक घटना घडल्या आहेत जेव्हा शोध कुत्र्यांनी ६ फूट खाली गाडलेले मृतदेह वास घेऊन ओळखले आहेत.

मृतदेह शोधणाऱ्या कुत्र्यांना कॅडेव्हर डॉग म्हणतात. त्यांच्या वास घेण्याच्या क्षमतेमुळे, मृतदेह शोधणे सोपे होते. हवेत पसरलेल्या वासाचा थोडासा अंशही कुत्रे ओळखू शकतात. मग तो मातीत गाडलेला असो, बर्फाखाली असो किंवा पाण्याजवळ असो. सध्या, भारतीय हवाई दल (IAF) देखील मदत आणि बचाव कार्यात गुंतलेले आहे. बरेली आणि आग्रा हवाई तळांवरून Mi-१७ हेलिकॉप्टर, ALH Mk-III, An-३२ आणि C-२९५ विमाने ऑपरेशनसाठी सज्ज ठेवण्यात आली आहेत.